Sporcularda Apiterapi: Arı Ürünleri ile Sağlıklı Yaşam ve Doğal Performans
Mehmet Rüştü Karaman*¹, Nevzat Artık², Kemal Küçükersan³, Zekai Halıcı⁴, Murat Çelik⁵
¹ Afyon Kocatepe Üniversitesi, Tıbbi ve Aromatik Bitkiler Bölümü, Afyon
E-posta: rkaraman2000@hotmail.com
² Ankara Üniversitesi, Gıda Mühendisliği Bölümü – Ankara Üniversitesi Gıda Güvenliği Enstitüsü, Ankara
³ Ankara Üniversitesi, Veteriner Fakültesi, Hayvan Besleme ve Beslenme Hastalıkları Anabilim Dalı, Ankara
⁴ Atatürk Üniversitesi, Tıp Fakültesi, Tıbbi Farmakoloji Bölümü, Erzurum
⁵ Atatürk Üniversitesi, Fen Fakültesi, Organik Kimya Anabilim Dalı, Erzurum
Giriş
Bal ve diğer arı ürünleri yalnızca birer gıda maddesi değil, aynı zamanda eşsiz bir şifa kaynağı ve doğal yaşam iksiridir. Yapılan sayısız bilimsel çalışmada, bal ve diğer arı ürünlerinin bileşiminde bulunan vitaminler ve mineraller ile biyokimyasal yapısal özellikleri sayesinde insan sağlığı için tam bir şifa kaynağı olduğu, yaklaşık 500 farklı hastalığa iyi geldiği açıkça ortaya konmuştur.
M.Ö. 3000’li yıllardan itibaren tedavi edici özelliklerinden yararlanıldığına dair pek çok kaynak bulunmaktadır. Arı ürünlerinin bileşimi, kalitesi, şeker dengesi ve tadındaki farklılıklar tamamen toplanan çiçek nektarlarından kaynaklanmaktadır.
Son yıllarda dünyada “Apiterapi”, yani “Arı Ürünleri ile Tedavi” yöntemi hızla gelişmeye başlamıştır. Arıcılık faaliyetlerinden elde edilen bal, polen, arı sütü, propolis ve arı zehiri gibi ürünler, binlerce yıldır birçok hastalığın tedavisinde kullanılmaktadır. Arı ürünleri, dengeli beslenme, vücut direncinin artırılması ve sağlıklı yaşam için son derece önemli bir kaynaktır. Bu ürünler aynı zamanda yüksek bir antioksidan kaynağı olup doğal antibiyotik özelliğine sahiptir.
Söz konusu arı ürünleri içerisinde Perga’nın çok özel bir yeri bulunmaktadır.
Perga Nedir?
Perga, aslında çok bilinmeyen veya polenle karıştırılan bir arı ürünüdür. Temel maddesi polen olan bu değerli arı ürünü arı ekmeği (bee bread) olarak da bilinir. İçeriğindeki benzersiz ve yüksek miktardaki yararlı bakteri ve enzimler sayesinde, normal polene göre çok daha değerli ve faydalıdır
Arı tarafından özel olarak fermente edilmiş bir polendir. Türkiye’de “arı ekmeği” olarak adlandırılan bu zengin besin deposu, yurt dışında “perga” olarak bilinmektedir.
Perga, işçi arıların topladığı polenleri nektar ve kendi salgıladıkları özel enzimlerle karıştırarak özümsediği ve bal petekleri içinde muhafaza ettiği üstün bir gıda maddesidir.
Perga, yavru arılar ve kraliçe arının en temel gıda maddesidir (Karaman ve ark., 2016). Pupadan çıkan yavru arılar, 5 gün boyunca bu arı ekmeğini tüketir. Arının ilk besini olduğu için “arı bebek maması” olarak da adlandırılmaktadır.
Günümüzde perganın petekten ayrılması için farklı yöntemler geliştirilmiştir. Bazı ülkelerde bu iş için özel aparatlar da kullanılmaktadır.
Perga’nın petekten ayrılması ciddi bir tecrübe gerektirir. Aksi takdirde, petek içinde bulunan polen, mum, reçine ve diğer maddeler perga ile karışarak saflığını bozabilir. Özel yöntemler sayesinde perga, petekten saf halde çıkarılabilir.
Perga, piyasada yaygın olarak bulunmaz. Bunun başlıca nedeni; çok değerli olması ve peteğin içine gömülü halde bulunması nedeniyle çıkarılmasının zahmetli olmasıdır. Birçok arıcı, arılarını güçlü tutmak ve çoğaltmak için pergayı arılarından almaz. Ancak, özel yöntemler kullanılarak arı kolonisine zarar vermeden bu değerli ürün elde edilip gıda ve sağlık sektörüne kazandırılabilir.
Perga’nın Besleyici Değeri ve Gıda Olarak Önemi
Dışarıdan alınan çiçek tozunun (polenin) etrafındaki sert kabuk nedeniyle midede sindirimi ancak %60 oranında gerçekleşirken, arının özel enzimleriyle fermente edilmiş olan perga ise midede %100 oranında sindirilmektedir (Pascoal ve ark., 2014).
Perga, polenin içerdiği tüm mineralleri ve değerli besinleri aynen barındırmakla birlikte, polene kıyasla en az üç kat daha yüksek biyoaktif özelliğe sahiptir. Bunun temel sebebi, perganın polenden farklı olarak arının özel enzimleri ile fermente edilmesi ve içerisindeki minerallerin daha yarayışlı hale gelmesidir (Gilliam ve ark., 1989).
Perga’nın Besin İçeriği
Perga;
- %20-22 protein,
- %24-35 karbonhidrat,
- %1.6 lipid,
- %2.43 mineral,
- %3.5 laktik asit,
- %35 şeker,
- %1.6 yağ içerir (Čeksterytė ve ark., 2008; Vásquez ve Olofsson, 2009).
Ayrıca, yüksek biyoaktif amino asit içeriği nedeniyle insan vücudu tarafından kolayca sindirilmektedir.
Perga ve Apiterapi
Perga, sağlık endüstrisinde geniş bir kullanım alanına sahiptir. Özellikle metabolizma sorunları, bağışıklık sistemi güçlendirme ve alerji tedavilerinde önemli bir arı ürünüdür .
Perga, tıbbi tedavilere doğal bir destek sağlayarak bağışıklık sistemini güçlendirmekte, sindirim sistemine fayda sağlamaktadır. Ayrıca, yüksek antioksidan kapasitesiyle kanser riskini azaltıcı etkileri olduğu bilimsel çalışmalarla kanıtlanmıştır.
Sonuç
Perga, yüksek besin değeri ve biyoaktif bileşenleri sayesinde üstün bir gıda olmasının yanı sıra, eşsiz bir şifa kaynağıdır. Apiterapi ve sağlıklı beslenme için önemli bir alternatif olmasının yanı sıra, arıcılık sektörü için de önemli bir katma değer sağlamaktadır.
